SPORA KATILIM ÖNCESİ SAĞLIK DEĞERLENDİRMELERİ VE SPORCULARIN PERİYODİK SAĞLIK KONTROLLERİ
Spor yapacak kişilerin spora başlangıç sağlık kontrolleri ve sporcuların periyodik sağlık kontrolleri, sporcu sağlığı ve başarı açısından çok önemlidir.
Spora katılım öncesi yapılması gereken sağlık kontrollerinin ana amacı, spora katılacak kişinin genel sağlık durumunu değerlendirmek, spor yaralanmalarına neden olabilecek ve spor yapmasına engel hastalıkları tespit etmektir.
Bu konuda temel prensipler ve konu başlıkları ortaya konulmuş olsa da uygulamalar halen standardize edilememiştir. Spora katılım öncesi muayene gerekirse daha fazla değerlendirme ve tedaviye zaman kazandırmak için aktiviteden yaklaşık altı hafta önce yapılmalıdır.
2019 yılında yapılan bir çalışmada, spora katılım öncesi kontrolleri yapılan katılımcıların %12 sinde tedaviyi gerektiren patolojik bulgular tespit edilmiştir. (%4,5 kardiyovasküler anormallikler, %4,5 akciğer hastalıkları, %2 enfeksiyon, %0,4 nörolojik ve psikiyatrik bozukluklar, %0,6 diğerleri)
Spora katılım öncesi yapılması gereken sağlık kontrollerindeki amaçları şöyle özetleyebiliriz:
- Optimal tıbbi sağlığın sağlanması (Astım, diyabet, adet döngüsü bozuklukları, depresyon, vb)
- Optimal kas iskelet sistemi sağlığının sağlanması
- Performansın optimize edilmesi (Beslenme, psikolojik etmenler, biyomekanik önlemler, vb)
- Yaralanmaların önlenmesi
- İlaçların ve aşıların gözden geçirilmesi
- Temel verilerin toplanması (Kan testleri, temaslı sporlar için nöropsikolojik testler, vb)
- Profesyonel ilişkinin geliştirilmesi
- Eğitim
Spora katılım öncesi yapılması gereken sağlık kontrolleri protokolü
- Tıbbi geçmiş
Altta yatan herhangi bir tıbbi durumu belirlemek için önemlidir. (Kas iskelet sistemi sorunları, astım, hematolojik bozukluklar, egzersize bağlı bronkospazm, beyin sarsıntısı, nörolojik bozukluklar ve daha da önemlisi kalp sorunları veya ailede ani ölüm öyküsü.)
- Fiziksel muayene
Genel fizik muayene yapılır. (Vital bulgular, görme, işitme, kardiyovasküler ve kas iskelet sistemi) İleri inceleme gereksinimi tıbbi geçmiş esnasında ortaya çıkarılan konulara ve bulgulara dayanır.
- Kardiyovasküler muayene
Kardiyovasküler risk faktörleri ile ilgili spesifik sorular sorulur. Başlangıçta kalp oskültasyonu yapılır. Hasta öyküsü ve klinik muayene gerektirdiğinde EKG, ekokardiyografi vb testler uygulanır. Defibrilatörlerin kardiyovasküler hastalığı olan sporcular için ani ölümün önlenmesinde her zaman başarılı olamayacağına dair artan farkındalık, risk altındaki sporcuların katılım öncesi kalp muayenesinin önemini arttırmıştır.
4.Kas iskelet sistemi muayenesi
Katılımcılar arasında özellikle genç olanlar arasında spor risk faktörleri belirlenir. Herhangi bir önceki yaralanmanın iyileşme derecesi ve gelecekteki yaralanma için kanıtlanmış veya şüpheli risk faktörleri belirlenir.
5.Nörolojik muayene
Kafa travması, nöbet bozukluğu, omurilik yaralanma öyküsü
6.Genel tıbbi tarama
İdrar analizi, tam kan sayımı, lipit profili, kan şekeri seviyesi vb gibi rutin laboratuvar testleri.
Sporcuların periyodik sağlık kontrollerinde ise sporcunun mevcut sağlık durumu ortaya konulur, katılım öncesi sağlık değerlendirilmesine benzer prensiplerle eksiklikler belirlenir ve o eksikliklerin giderilmesi için gerekli önlemler hekimin önerisi çerçevesinde alınır. Bu noktada belirlenen eksiklikler hem fizyolojik parametreler hem fiziksel uygunluk hem de direkt sağlık ile ilgili eksiklerdir.
Spora katılım, zindeliği ve özgüveni arttırarak, koordinasyonu güçlendirerek, yaratıcı iş birliği ve rekabet için bir fırsat sağlayarak tüm yaş grupları için olumlu bir deneyim olabilir. Bu da ancak spor yapacak kişilerin sağlık kontrollerinin düzenli yapılmasıyla sağlanabilir.
